Wielu sądzi, że w "Grze o Tron" najfajniejszy jest
Wielu sądzi, że w "Grze o Tron" najfajniejszy jest
wymyślony język plemienia Dothraków.
jest wymyślony język plemienia Dothraków.
Własny język upodobnia Dothraków
do plemienia Na'vi z filmu "Avatar",
a tych z kolei
do Klingonów z serialu "Star Trek",
którzy mieli własny język już w 1979 r.
którzy mieli własny język już w 1979 r.
Pamiętajmy też o językach elfów
w trylogii Tolkiena "Władca Pierścieni",
zwłaszcza, że Tolkien jest oficjalnie ojcem
konlangów świata fantasy.
Konlang to skrót od "język sztuczny".
To więcej niż kod GA-DE-RY PO-LU-KI
i więcej niż slang w rodzaju "nadsat",
i więcej niż slang w rodzaju "nadsat",
którym mówili chuligani w "Mechanicznej pomarańczy",
którym mówili chuligani w "Mechanicznej pomarańczy",
gdzie rosyjski "drug" oznacza przyjaciela.
gdzie rosyjski "drug" oznacza przyjaciela.
Conlang jest prawdziwym językiem
nie z powodu liczby słów.
Jasne - im więcej słów, tym lepiej.
Dothracki ma tysiące słów.
Na'vi zaczęli od 1500 słów.
Fani w Internecie niestrudzenie tworzą kolejne.
Ale widać różnicę
między samym słownictwem,
a prawdziwym językiem,
bo wiemy, jak Tolkien konstruował staroelficki,
bo wiemy, jak Tolkien konstruował staroelficki,
konlang o kilku tysiącach słów.
Choćbyś znał 5000 rosyjskich słów,
wciąż z trudem budowałbyś zdania.
Nie dorównałbyś czterolatce.
Musisz wiedzieć, jak łączyć słowa.
Musisz wiedzieć, jak łączyć słowa.
Języki naturalne mają gramatykę. Elficki ją ma.
Języki naturalne mają gramatykę. Elficki ją ma.
W angielskim tworzymy czas przeszły dodając końcówkę -ed.
W angielskim tworzymy czas przeszły dodając końcówkę -ed.
Myć: Wash, washed.
W elfickim myć to allu,
czas przeszły: allune.
Języki naturalne zmieniają się z czasem.
Żaden język nie wygląda dziś tak samo,
Żaden język nie wygląda dziś tak samo,
jak przed tysiącem lat.
Przyjmuje się nowe zwyczaje językowe i odrzuca stare,
Przyjmuje się nowe zwyczaje językowe i odrzuca stare,
popełnia błędy i tworzy nowe słowa.
popełnia błędy i tworzy nowe słowa.
Dziś mówimy: "Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj".
Dziś mówimy: "Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj".
W 1475 roku zapisano: "Chleb naſs wſſedny day nam diſſa".
W 1475 roku pisano: "Chleb naſs wſſedny day nam diſſa".
Konlangi też się zmieniają.
Tolkien opracował języki elfickie
w wersji starożytnej i współczesnej.
Kiedy pierwsze elfy obudziły się nad jeziorem Kuivienen
w swoim nowym języku
nazwały siebie kwendi,
ale w języku jednej z grup,
która się oddzieliła, Telerich,
kwendi przybrało formę pendi,
"k" stało się "p".
Podobnie jak języki naturalne,
elfickie dzielą się na kolejne języki.
Gdy Rzymianie upowszechnili łacinę w Europie,
narodził się francuski, hiszpański i włoski.
Gdy grupy ludzi się przemieszczają,
z czasem wykształcają własną mowę
i inne cechy charakterystyczne.
Po łacinie ręka to manus,
po francusku: main,
po hiszpańsku: mano.
Tolkien postarał się, by tak samo zachowywały się języki elfickie.
Kiedy kwendi przybrało formę pendi wśród Telerich,
Kiedy kwendi przybrało formę pendi wśród Telerich,
wśród Avarich, którzy zostali w Śródziemiu,
przybrało formę kindi,
"w" całkiem wypadło.
Najbardziej dopracowane wersje elfickiego to Wysoka Mowa i szaroelfi.
Najbardziej dopracowane wersje elfickiego to Wysoka Mowa i szaroelfi.
Różnią się jak francuski od hiszpańskiego.
Różnią się jak francuski od hiszpańskiego.
Napój to "suc" w Wysokiej Mowie i "sog" w szaroelfim.
Napój to "suc" w Wysokiej Mowie i "sog" w szaroelfim.
Języki naturalne są nieuporządkowane.
Zmieniają się,
a zmiana burzy porządek,
podobnie jak w salonie czy na półce.
podobnie jak w salonie czy na półce.
Języki naturalne nie są idealnie logiczne.
Tolkien postarał się, by elfickie miały wiele wyjątków.
Tolkien postarał się, by elfickie miały wiele wyjątków.
Wiele czasowników ma nieregularną odmianę.
Wiele czasowników ma nieregularną odmianę.
Wiedzieć: know.
Czas przeszły: knew,
czego nie tłumaczą żadne reguły.
W elfickim wiedzieć to ista,
W elfickim wiedzieć to ista,
czas przeszły: sinte.
No cóż.
Jednak elficki to raczej zarys języka, niż spójna całość.
Jednak elficki to raczej zarys języka, niż spójna całość.
Jednak elficki to raczej zarys języka, niż spójna całość.
Dla Tolkiena elficki był hobby,
a nie próbą stworzenia użytecznej mowy.
a nie próbą stworzenia użytecznej mowy.
Mowa elfów z filmów "Władca Pierścieni"
Mowa elfów z filmów "Władca Pierścieni"
powstała po śmierci Tolkiena
wysiłkiem fanów tych języków,
zgadujących, co wymyśliłby Tolkien.
zgadujących, co wymyśliłby Tolkien.
Tylko tyle można zrobić,
bo nie porozmawiamy z elfami.
bo nie porozmawiamy z elfami.
Współczesne konlangi idą dalej.
Dothracki, Na'vi i klingoński są tak rozwinięte,
że można w nich mówić.
Oto tłumaczenie Hamleta na klingoński,
chociaż wykonanie wymaga wprawy
w wymowie z pomocą języczka,
tego śmiesznego wyrostka,
który zwisa z podniebienia.
Używa się go w językach wielu krajów,
Używa się go w wielu językach.
Używa się go w wielu językach.
choćby wśród Inuitów.
Wymowa elfickiego jest łatwiejsza.
Zakończmy to wprowadzenie do konlangów elfickich
Zakończmy to wprowadzenie do konlangów elfickich
i omawianych trzech innych
poczwórnym pożegnaniem:
"A na marie!",
"Hajas!",
Navi: "Kiyevame!",
"Qapla"
i "Do widzenia!".