Έχετε κάτι τέτοιο;
Εγώ έχω εμμονή με το δικό μου.
Για την ακρίβεια, έχω εμμονή με όλα μου τα πράγματα.
Έχετε αναρωτηθεί από πού έρχονται όλα τα πράγματα που αγοράζουμε
και πού καταλήγουν όταν τα πετάμε;
Δε μπορούσα να σταματήσω να αναρωτιέμαι. Γι' αυτό το έψαξα.
Η επίσημη εκδοχή είναι ότι τα αγαθά διακινούνται μέσω ενός συστήματος
από την πρώτη ύλη, στην παραγωγή, στη διακίνηση, στην κατανάλωση, στην απόρριψη.
Όλοι αυτοί είναι οι παράγοντες οικονομικής διαδικασίας. Το εξέτασα λίγο παραπάνω.
Για την ακρίβεια, αφιέρωσα 10 χρόνια ταξιδεύοντας,
ψάχνοντας να βρω από πού προέρχονται τα αγαθά και πού καταλήγουν.
Και ξέρετε τι ανακάλυψα; Αυτή δεν είναι ολόκληρη η ιστορία.
Λείπουν πολλά από αυτήν την εξήγηση.
Πρώτα από όλα, αυτό το σύστημα δείχνει να είναι μια χαρά. Κανένα πρόβλημα.
Αλλά η αλήθεια είναι ότι είναι ένα σύστημα σε κρίση.
Και ο λόγος που είναι σε κρίση είναι διότι πρόκειται για ένα γραμμικό σύστημα
και ο πλανήτης μας δεν έχει ανεξάντλητους πόρους.
Και δε γίνεται να λειτουργεί ένα γραμμικό σύστημα σε έναν πλανήτη με περιορισμένους πόρους για πάντα.
Συνεχώς αυτό το σύστημα αλληλεπιδρά με τον πραγματικό κόσμο.
Στην πραγματική ζωή δε συμβαίνει σε μια λευκή σελίδα.
Αλληλεπιδρά με κοινωνίες, πολιτισμούς, οικονομίες, το περιβάλλον.
Και καθ' όλη τη διάρκεια σκοντάφτει σε περιορισμούς.
Περιορισμούς που δε βλέπουμε εδώ, γιατί το διάγραμμα είναι ατελές.
Γι' αυτό ας γυρίσουμε πίσω, ας συμπληρώσουμε μερικά κενά και ας δούμε τι λείπει.
Λοιπόν, από τα πιο σημαντικά πράγματα που λείπουν είναι οι άνθρωποι. Ναι, οι άνθρωποι.
Οι άνθρωποι ζουν και εργάζονται σε όλο μήκος του συστήματος.
Και κάποιοι άνθρωποι σε αυτό το σύστημα είναι πιο σημαντικοί απ' ότι άλλοι.
Κάποιοι παίζουν έναν πιο ουσιαστικό ρόλο. Ποιοι είναι;
Ας ξεκινήσουμε με την κυβέρνηση.
Οι φίλοι μου μού λένε να συμβολίσω την κυβέρνηση με ένα τανκ,
πράγμα που ταιριάζει σε πολλές χώρες και προοδευτικά και στις ΗΠΑ.
Εξάλλου περισσότερο απ το 50% των αμερικανικών φόρων πάνε στο στρατό.
Εγώ θα συμβολίσω την κυβέρνηση με ένα άτομο,
γιατί πιστεύω ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να είναι φτιαγμένη
απ τους ανθρώπους για τους ανθρώπους.
Δουλεία της κυβέρνησης είναι να φροντίζουν για εμάς.
Μετά έχουμε τις εταιρείες.
Ο λόγος που οι εταιρείες δείχνουν μεγαλύτερες από την κυβέρνηση
είναι γιατί είναι πιο ισχυρές.
Από τις 100 πιο ισχυρές οικονομίες παγκοσμίως, 51 είναι εταιρείες.
Καθώς οι εταιρείες αυξάνουν το μέγεθος και την ισχύ τους, παρατηρούμε ότι και οι κυβερνήσεις
φροντίζουν όλα να βαίνουν καλύτερα γι αυτές
παρά για εμάς.
Ας δούμε τι άλλο λείπει.
Ας αρχίσουμε με την πρώτη ύλη,
έναν άλλον τρόπο να πούμε «εκμετάλλευση φυσικών πόρων»,
πράγμα που σημαίνει πως καταστρέφουμε τον πλανήτη λίγο-λίγο.
Δηλαδή, κόβουμε δέντρ, εξορύσσουμε βουνά για τα πολύτιμα μέταλλά τους,
κατασπαταλούμε το νερό και οδηγούμε τα ζώα σε εξαφάνιση.
Κι εδώ συναντάμε τον πρώτο περιορισμό.
Ξεμένουμε από πόρους. Χρησιμοποιούμε πολλά πράγματα.
Ξέρω πως δε μας αρέσει να το ακούμε, αλλά πρέπει να δεχτούμε την αλήθεια.
Μόνο τις τρεις τελευταίες δεκαετίες
καταναλώσαμε το 1/3 από τους φυσικούς πόρους.
Κόβουμε και εξορύσσουμε και καταστρέφουμε τον πλανήτη τόσο γρήγορα,
που καθιστούμε τον πλανήτη μη βιώσιμο για τους ανθρώπους.
Στις ΗΠΑ όπου μένω έχει απομείνει λιγότερο από το 4% των αρχικών δασών.
40% από τις πηγές νερού είναι μη πόσιμες.
Και το πρόβλημα δεν είναι απλώς ότι χρησιμοποιούμε πολλά πράγματα,
αλλά κι ότι καταναλώνουμε παραπάνω απ ότι μας αντιστοιχεί. Οι ΗΠΑ έχουν το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού
αλλά καταναλώνουν το 30% των παγκόσμιων πόρων και δημιουργούν το 30% των παγκόσμιων αποβλήτων.
Αν καταναλώναμε όλοι έτσι, θα χρειαζόμασταν 3 με 5 πλανήτες.
Και ξέρετε τι; Έχουμε μόνο έναν.
Κι έτσι η απάντηση της χώρας μου σε αυτόν τον περιορισμό είναι να πάρει τους πόρους κάποιου άλλου!
Αυτός είναι ο Τρίτος Κόσμος. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι το μέρος που ανήκει σε άλλους,
αλλά όπου οι ΗΠΑ ορίζουν τα πράγματα.
Τι γίνεται λοιπόν κι εδώ; Το ίδιο. Καταστρέφουμε το μέρος.
75% των ιχθυότοπων εκμεταλλεύονται σχεδόν στο βιώσιμο όριο, ή και παραπάνω.
80% των δασών του πλανήτη έχουν καταστραφεί.
Μόνο στον Αμαζόνιο καταστρέφονται 2000 δέντρα κάθε λεπτό,
έκταση όσο 7 γήπεδα ποδοσφαίρου.
Και τι γίνεται με τους ανθρώπους;
Σύμφωνα με αυτούς τους τύπους, οι πόροι δεν τους ανήκουν,
ακόμη κι αν ζουν εκεί επί γενιές, δεν ελέγχουν τα μέσα παραγωγής
και δεν αγοράζουν πολλά πράγματα. Και σ αυτό το σύστημα,
αν δεν έχεις ή δεν αγοράζεις πολλά πράγματα, δεν έχεις αξία.
Στην επόμενη φάση περνάμε στο επίπεδο της «παραγωγής». Χρησιμοποιώντας ενέργεια
αναμειγνύουμε τοξικά χημικά με τα φυσικά υλικά για να παράγουμε τοξικά προϊόντα.
Στο εμπόριο χρησιμοποιούνται πάνω από 100.000 συνθετικά χημικά.
Λίγα έχουν ελεγχθεί για τις επιπτώσεις τους στην υγεία
και ΚΑΝΕΝΑ δεν έχει ελεγχθεί για συνεργιστικές επιπτώσεις στην υγεία,
δηλαδή τις επιπτώσεις από την αλληλεπίδραση όλων των χημικών στα οποία εκτιθέμεθα συνεχώς.
Έτσι δε γνωρίζουμε όλο το εύρος των επιπτώσεων αυτών των χημικών στην υγεία και στο περιβάλλον.
Ξέρουμε όμως ένα πράγμα: Χημικά μπαίνουν, χημικά βγαίνουν.
Όσο θα βάζουμε χημικά στα βιομηχανικά παραγωγικά συστήματα,
θα έχουμε χημικά στα πράγματα που χρησιμοποιούμε για
το σπίτι, τη δουλειά, τα σχολεία μας και, φυσικά, τα σώματά μας.
Για παράδειγμα τα βρωμιούχα επιβραδυντικά φλόγας.
Είναι μια χημική ουσία που καθιστά τα υλικά πυρίμαχα, αλλά πολύ τοξικά.
Είναι νευροτοξική ουσία, δηλαδή επηρεάζει τον εγκέφαλο. Γιατί να χρησιμοποιούμε ένα χημικό σαν αυτό;
Χρησιμοποιείται στους υπολογιστές, στις ηλεκτρικές συσκευές, στους καναπέδες, στα στρώματα, ακόμα και στα μαξιλάρια.
Δηλαδή παίρνουμε τα μαξιλάρια μας, τα βουτάμε στις νευροτοξίνες,
και μετά βάζουμε επάνω τα κεφάλια μας για 8 ώρες κάθε βράδυ.
Μου φαίνεται πως με τόσες δυνατότητες αυτή η χώρα
θα μπορούσε να σκεφτεί καλύτερο τρόπο να μην πάρει φωτιά το κεφάλι μας τη νύχτα.
Αυτές οι τοξίνες εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα και συσσωρεύονται στον οργανισμό μας.
Ξέρετε ποια είναι η τροφή στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας
με την υψηλότερη συγκέντρωση σε χημικά τοξικά; Το μητρικό γάλα.
Είμαστε σε σημείο τα μικρότερα μέλη της κοινωνίας μας -τα μωρά μας-
να παίρνουν τη μεγαλύτερη δόση της ζωής τους από τοξικά χημικά μέσω του μητρικού θηλασμού.
Δε συνιστά μια τρομερή παραβίαση αυτό;
Ο μητρικός θηλασμός πρέπει να είναι η πιο θεμελιώδης πράξη ανθρώπινης φροντίδας·
πρέπει να είναι ιερός και ασφαλής. Εξακολουθεί να είναι η καλύτερη επιλογή
των μητέρων και οφείλουμε να τον προστατεύουμε. Αυτοί οφείλουν να τον προστατεύουν.
Νόμιζα ότι μας φρόντιζαν. Και βέβαια,
αυτοί οι οποίοι είναι πιο εκτεθειμένοι στα τοξικά χημικά
είναι οι εργάτες των εργοστασίων, πολλοί εκ των οποίων γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία.
Δουλεύουν μέσα σε αναπαραγωγικές τοξίνες, καρκινογόνα και άλλα.
Και ρωτώ: ποια γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία
θα δούλευε εκτεθειμένη σε αναπαραγωγικές τοξίνες,
αν μπορούσε να έχει επιλογή; Κι αυτό είναι από τα «καλά» του συστήματος;
Η καταστροφή του περιβάλλοντος και των τοπικών οικονομιών εδώ
εξασφαλίζει ένα σταθερό απόθεμα από ανθρώπους χωρίς άλλη επιλογή.
Παγκοσμίως 200.000 άνθρωποι την ημέρα μετακινούνται σε πόλεις από τόπους
που τους συντηρούσαν επί γενιές,
πολλοί για να ζήσουν σε άθλιες συνθήκες ψάχνοντας δουλειά, χωρίς να τους νοιάζει πόσο τοξική μπορεί να είναι.
Βλέπετε πως δεν σπαταλώνται μόνο πόροι
αλλά και άνθρωποι. Ολόκληρες κοινωνίες.
Χημικά μπαίνουν, χημικά βγαίνουν λοιπόν.
Πολλά από τα χημικά βγαίνουν από τα εργοστάσια μέσα στα προϊόντα,
αλλά περισσότερα ως υποπροϊόντα ή ρύπανση. Και μιλάμε για πολύ ρύπανση.
Στις ΗΠΑ οι βιομηχανίες δηλώνουν ότι απελευθερώνουν πάνω από 2 δισεκατομμύρια κιλά τοξικών χημικών το χρόνο.
Στην πραγματικότητα σίγουρα είναι παραπάνω, γιατί αυτός ο αριθμός είναι μόνο ό,τι παραδέχονται.
’λλο ένας περιορισμός λοιπόν, γιατί
ποιος θα ήθελε να βλέπει και να μυρίζει 2 δισεκατομμύρια κιλά χημικών τοξικών; Οπότε τι κάνουν;
Μεταφέρουν τα εργοστάσιά τους στο εξωτερικό να ρυπάνουν τη χώρα κάποιου άλλου!
Αλλά, τι έκπληξη, πολλοί από αυτούς τους ρύπους επιστρέφουν με τα ρεύματα αέρα.
Τι συμβαίνει λοιπόν όταν όλοι αυτοί οι πόροι μετατρέπονται σε προϊόντα;
Ερχόμαστε εδώ: στη διακίνηση.
Η διακίνηση σημαίνει να πουλήσουμε όλα αυτά τα τοξικά σκουπίδια όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Στόχος: οι τιμές να είναι χαμηλές, οι άνθρωποι να αγοράζουν συνεχώς και να υπάρχει συνεχής ανεφοδιασμός.
Πώς κρατάνε χαμηλές τις τιμές; Δεν πληρώνουν πολύ τους υπαλλήλους των καταστημάτων
και, όποτε μπορούν, αποφεύγουν να πληρώνουν ασφάλεια υγείας. Το κόλπο είναι η μεταφορά του κόστους.
Αυτό σημαίνει ότι το πραγματικό κόστος δεν φαίνεται στην τιμή.
Με άλλα λόγια, δεν πληρώνουμε για αυτά που αγοράζουμε.
Το σκεφτόμουν τις προάλλες.
Περπατούσα στο δρόμο και ήθελα να ακούσω τις ειδήσεις.
Έτσι μπήκα σε ένα κατάστημα ηλεκτρικών ειδών για να αγοράσω ένα ραδιόφωνο.
Βρήκα ένα χαριτωμένο πράσινο που κόστιζε 4 δολάρια και 99 σεντς.
Καθώς στεκόμουν στην ουρά για να το αγοράσω σκεφτόμουν:
«Πώς είναι δυνατόν $4.99 να καλύπτουν το κόστος
παραγωγής και μεταφοράς αυτού του ραδιοφώνου;» Το μέταλλο εξορύχθηκε πιθανόν στη Νότια Αφρική,
το πετρέλαιο αντλήθηκε πιθανόν στο Ιράκ, τα πλαστικά φτιάχτηκαν πιθανόν την Κίνα,
και ίσως όλο μαζί να συναρμολογήθηκε από κάποιο 15χρονο παιδί σε κάποιο εργοστάσιο στο Μεξικό.
$4.99 δεν καλύπτουν ούτε το νοίκιασμα του ραφιού.
Και σίγουρα όχι το μισθό του υπαλλήλου μου με βοήθησε να το διαλέξω,
ή τα πηγαινέλα με πλοία και φορτηγά των κομματιών αυτού του ραδιοφώνου.
Έτσι συνειδητοποίησα ότι δεν πλήρωσα εγώ για το ραδιόφωνο. Και ποιος πλήρωσε;
Αυτοί οι άνθρωποι πλήρωσαν με την απώλεια του φυσικού τους περιβάλλοντος.
Αυτοί με την απώλεια καθαρού αέρα και με αυξανόμενα επίπεδα άσθματος και καρκίνου.
Παιδιά στο Κονγκό πλήρωσαν με το μέλλον τους. 30% των παιδιών σε διάφορα μέρη του Κονγκό
αναγκάστηκαν να παρατήσουν το σχολείο, για να εξορύξουν κολτάν,
ένα μέταλλο που χρειάζονται τα φτηνά και αναλώσιμα ηλεκτρονικά μας.
Αυτοί οι άνθρωποι πλήρωσαν αναγκαζόμενοι να καλύψουν οι ίδιοι τα ασφάλιστρα υγείας τους.
Κατά μήκος όλου του συστήματος άνθρωποι συνεισέφεραν για να το πάρω εγώ για $4.99.
Και αυτές οι συνεισφορές δεν αναφέρονται σε κανένα λογιστικό βιβλίο.
Αυτό εννοώ λέγοντας ότι οι εταιρείες μεταφέρουν το κόστος παραγωγής αλλού.
Και αυτό μας φέρνει στο χρυσό βέλος της κατανάλωσης.
Αυτό είναι η καρδιά του συστήματος, η μηχανή που το οδηγεί.
Είναι τόσο σημαντικό, ώστε η προστασία του έχει γίνει πρώτη προτεραιότητα γι αυτούς τους τύπους.
Αυτός είναι ο λόγος που, μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους, όταν ολόκληρη η χώρα ήταν σε κατάσταση σοκ,
και ο Πρόεδρος Μπους θα μπορούσε να είχε προτείνει διάφορα πράγματα για να βγουν από αυτήν την κατάσταση ·
να θρηνήσουν, να προσευχηθούν, να ελπίζουν. Όχι! Είπε να ψωνίζουν. Να ψωνίζουν;!
Έχουμε μετατραπεί σε ένα έθνος καταναλωτών. Η πρωταρχική μας ιδιότητα έχει γίνει να είμαστε καταναλωτές,
όχι μητέρες, δασκάλες, αγρότες. Καταναλωτές.
Ο βασικός τρόπος που μετράται και φαίνεται η αξία μας
είναι το κατά πόσο συνεισφέρουμε σε αυτό το βέλος, πόσο καταναλώνουμε. Και καταναλώνουμε πολύ!
Ψωνίζουμε ασταμάτητα. Συνεχώς αγοράζουμε και τα πράγματα ρέουν άφθονα.
Μαντέψτε τι ποσοστό των πραγμάτων χρησιμοποιείται ακόμα 6 μήνες μετά την αγορά στη Βόρεια Αμερική.
Πενήντα τοις εκατό; Είκοσι; Όχι! Ένα τοις εκατό! Ένα! Με άλλα λόγια, 99% των πραγμάτων που καλλιεργούμε,
εξορύσσουμε, επεξεργαζόμαστε, μεταφέρουμε- το 99% των πραγμάτων που διατρέχουν αυτό το σύστημα-
πετιέται στα σκουπίδια μέσα σε 6 μήνες. Πώς μπορούμε να διαχειριζόμαστε έναν πλανήτη
κάνοντας τέτοια κατασπατάληση ενέργειας και ύλης; Όμως δεν ήταν πάντα έτσι.
Ο μέσος Αμερικάνος καταναλώνει διπλάσιες ποσότητες πραγμάτων σήμερα απ ότι πενήντα χρόνια πριν.
Στην εποχή της γιαγιάς μας είχαν αξία η καλή διαχείριση των πραγμάτων, η επινοητικότητα και η λιτότητα.
Και πώς έχει συμβεί αυτό; Δεν συνέβη απλώς. Ήταν σχεδιασμένο.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτοί εδώ προσπαθούσαν να προκαλέσουν άνοδο στην οικονομία.
Ο αναλυτής λιανικού εμπορίου Βίκτορ Λεμπό διατύπωσε τη λύση,
που έγινε ο κανόνας για ολόκληρο το σύστημα.
Είπε: «Η υπερπαραγωγική οικονομία μας απαιτεί να κάνουμε τον καταναλωτισμό τρόπο ζωής,
να μετατρέψουμε το αγόρασμα και τη χρήση των αγαθών σε ιεροτελεστία, να αναζητούμε την πνευματική ικανοποίηση
και την επιβεβαίωση του εγώ μας στον καταναλωτισμό.
Χρειαζόμαστε πράγματα που να καταναλώνονται, να καταστρέφονται, να αντικαθίστανται και να πετιούνται σε ταχείς ρυθμούς.»
Ο Πρόεδρος του Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του Προέδρου Αϊζενχάουερ είπε
«Ο τελικός στόχος για την αμερικανική οικονομία θα είναι να παράγει περισσότερα καταναλωτικά αγαθά.»
Περισσότερα καταναλωτικά αγαθά;!
Ο τελικός μας στόχος;! Όχι υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, ασφαλείς μεταφορές,
αειφορία ή δικαιοσύνη; Καταναλωτικά αγαθά;!
Πώς μας έπεισαν να υποστηρίξουμε αυτό το πρόγραμμα με τέτοιο ενθουσιασμό;
Από τις πιο επιτυχημένες στρατηγικές είναι η προγραμματισμένη βραχυβιότητα και η απαξίωση λόγω παλαίωσης.
Προγραμματισμένη βραχυβιότητα ή αλλιώς «σχεδιασμένο για τα σκουπίδια».
Σημαίνει πως πραγματικά σχεδιάζουν τα πράγματα έτσι ώστε να αχρηστεύονται όσο πιο γρήγορα γίνεται,
για να τα πετάμε και να αγοράζουμε καινούρια.
Είναι προφανές με μικροαντικείμενα, όπως πλαστικές σακούλες και ποτήρια του καφέ, αλλά ισχύει και για μεγαλύτερα πράγματα.
Σφουγγαρίστρες, DVDs, φωτογραφικές, μπάρμπεκιου. Τα πάντα! Ακόμη και υπολογιστές.
Έχετε παρατηρήσει ότι, όταν αγοράζουμε έναν υπολογιστή,
η τεχνολογία αλλάζει τόσο γρήγορα, που σε λίγα χρόνια
είναι ασύμβατος; Μου φάνηκε παράξενο,
κι έτσι άνοιξα έναν επιτραπέζιο υπολογιστή. Ανακάλυψα
ότι αυτό που είναι διαφορετικό κάθε χρόνο είναι ένα μικροσκοπικό κομμάτι.
Αλλά δεν μπορούμε απλώς να αλλάξουμε αυτό μόνο, γιατί κάθε έκδοση βγαίνει σε διαφορετικό σχήμα,
κι έτσι πρέπει να πετάξεις ολόκληρο τον υπολογιστή και να αγοράσεις καινούριο.
Διάβαζα ένα περιοδικό βιομηχανικού σχεδιασμού από τη δεκαετία του 50, όταν η προγραμματισμένη βραχυβιότητα
είχε αρχίσει να καθιερώνεται. Οι σχεδιαστές το συζητούσαν ανοιχτά.
Πως μπορούσαν να σχεδιάζουν τα πράγματα να χαλάνε αρκετά γρήγορα,
χωρίς όμως να έχανε ο καταναλωτής την εμπιστοσύνη του στο προϊόν,
ώστε να αγόραζε άλλο. Ήταν προσχεδιασμένο.
Αλλά τα πράγματα δε σπάνε αρκετά γρήγορα, για να συντηρήσουν αυτό το βέλος.
Γι αυτό υπάρχει και η «απαξίωση λόγω παλαίωσης»
Η απαξίωση λόγω παλαίωσης μας πείθει να πετάξουμε πράγματα που εξακολουθούν να είναι χρήσιμα.
Πώς το κάνουν αυτό; Αλλάζουν την εμφάνιση των πραγμάτων,
ώστε, αν αγόρασες κάτι πριν μερικά χρόνια,
όλοι να μπορούν να καταλάβουν ότι δεν συνεισέφερες σε αυτό το βέλος πρόσφατα.
Και μπορεί να είναι ντροπιαστικό, αφού ο τρόπος που φαίνεται η αξία μας είναι κατά πόσο συνεισφέρουμε σε αυτό το βέλος.
Για παράδειγμα, εχω την ίδια χοντροκομμένη, άσπρη οθόνη υπολογιστή
στο γραφείο μου για 5 χρόνια. Η συνάδελφός μου μόλις αγόρασε καινούριο υπολογιστή.
Έχει μια κομψή, αστραφτερή επίπεδη οθόνη.
Ταιριάζει με τον υπολογιστή, με το κινητό, ακόμα και με τη μολυβοθήκη της
Εκείνη μοιάζει λες και οδηγεί διαστημόπλοιο,
ενώ εγώ λες κι έχω ένα πλυντήριο πάνω στο γραφείο μου.
Η μόδα αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί τα τακούνια
τη μία χρονιά είναι φαρδιά, την άλλη λεπτά και ούτω καθ εξής; Σίγουρα δεν είναι λόγω κάποιας διαφωνίας
για το ποιο τακούνι είναι καλύτερο για τα πόδια. Είναι επειδή το να φοράς φαρδιά τακούνια
μια χρονιά όταν όλοι φοράνε λεπτά, δείχνει ότι δεν συνεισέφερες σε αυτό το βέλος τελευταία.
Δηλαδή δεν αξίζεις όσα εκείνη δίπλα σου με τα λεπτά τακούνια,
ή πιθανότατα την κοπέλα στη διαφήμιση. Όλα αυτά για να αγοράζουμε συνεχώς καινούρια παπούτσια.
Οι διαφημίσεις και τα ΜΜΕ γενικά παίζουν μεγάλο ρόλο σε αυτό.
Στις ΗΠΑ ο καθένας βομβαρδίζεται με πάνω από 3.000 διαφημίσεις την ημέρα.
Βλέπουμε περισσότερες διαφημίσεις σε ένα χρόνο απ ότι οι άνθρωποι 50 χρόνια πριν σε ολόκληρη τη ζωή τους.
Και αν το καλοσκεφτούμε, τι κάνει μια διαφήμιση εκτός του να μας κάνει ανικανοποίητους με αυτό που έχουμε;
3.000 φορές την ημέρα μας λένε ότι τα μαλλιά μας είναι λάθος, το δέρμα μας είναι λάθος,
τα ρούχα μας είναι λάθος, τα έπιπλά μας είναι λάθος, τα αυτοκίνητά μας είναι λάθος, εμείς είμαστε λάθος,
αλλά όλα μπορούν να φτιάξουν αν απλώς πάμε για ψώνια.
Τα ΜΜΕ επίσης βοηθούν στο να κρύβονται αυτά και αυτά,
ώστε το μόνο μέρος αυτής της διαδικασίας που βλέπουμε είναι η αγορά.
Η εξαγωγή πρώτων υλών, η παραγωγή και η απόρριψη συμβαίνουν έξω από το οπτικό μας πεδίο.
Στην Αμερική έχουμε περισσότερα πράγματα από ποτέ,
αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η εθνική ευτυχία έχει υποστεί πτώση.
Το ανώτατο σημείο της το είχε φτάσει τη δεκαετία του 50 , όταν αυτή η καταναλωτική μανία είχε ξεκινήσει.
Ενδιαφέρουσα σύμπτωση.
Νομίζω ξέρω γιατί. Έχουμε περισσότερα πράγματα,
αλλά λιγότερο χρόνο για εκείνα που μας κάνουν πραγματικά χαρούμενους:
φίλους, οικογένεια, ελεύθερο χρόνο. Δουλεύουμε πιο σκληρά από ποτέ.
Μερικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι έχουμε λιγότερο ελεύθερο χρόνο τώρα απ ότι στη Φεουδαρχική Κοινωνία.
Και ξέρετε ποιες είναι οι δύο κύριες δραστηριότητες μας
σε αυτόν τον λίγο ελεύθερο χρόνο;
Τηλεόραση και ψώνια.
Στις ΗΠΑ ξοδεύουν 3 με 4 φορές περισσότερο χρόνο ψωνίζοντας
απ ότι στην Ευρώπη. Βρισκόμαστε σε αυτή τη γελοία κατάσταση
όπου δουλεύουμε, μπορεί και σε δύο δουλειές, και γυρνάμε σπίτι εξουθενωμένοι,
πέφτουμε στον καναπέ να δούμε τηλεόραση και οι διαφημίσεις μας λένε «Είσαι χάλια!»,
οπότε πάμε στο εμπορικό να αγοράσουμε κάτι για να αισθανθούμε καλύτερα, και μετά ξαναπάμε στη δουλειά,
για να μπορούμε να πληρώνουμε αυτά που αγοράζουμε, γυρνάμε σπίτι περισσότερο κουρασμένοι,
βλέπουμε περισσότερη τηλεόραση, μας λέει να ξαναπάμε στο εμπορικό,
και το μόνο που κάνουμε είναι δουλειά-τηλεόραση-ψώνια και απλά θα μπορούσαμε να σταματήσουμε.
Και τελικά τι γίνεται με αυτά που αγοράζουμε;
Με αυτούς τους ρυθμούς δε μπορούν να χωρέσουν όλα στα σπίτια μας,
αν και το μέσο σπίτι είναι διπλάσιο
σήμερα απ ότι τη δεκαετία του 70. Όλα πάνε στα σκουπίδια.
Και αυτό μας φέρνει στην απόρριψη. Αυτό το σημείο
όλοι το ξέρουμε πολύ καλά, αφού μόνοι μας βγάζουμε τα σκουπίδια έξω.
Στις ΗΠΑ ο καθένας παράγει 2 κιλά σκουπίδια την ημέρα.
Διπλάσιο απ ότι παρήγαμε πριν 30 χρόνια.
Όλα αυτά τα σκουπίδια καταλήγουν είτε στον ΧΥΤΑ, που δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια τρύπα στο έδαφος,
ή, αν είμαστε πολύ άτυχοι, πρώτα θα καούν στον αποτεφρωτήρα και μετά θα πάνε στον ΧΥΤΑ.
Ούτως ή άλλως θα μολύνουν τον αέρα, το έδαφος, το νερό και επιπλέον θα προκαλέσουν αλλαγές στο κλίμα.
Η καύση είναι πραγματικά κακή λύση.
Θυμάστε τα τοξικά στο στάδιο της παραγωγής;
Καίγοντας τα σκουπίδια απελευθερώνουμε όλα αυτά τα τοξικά στην ατμόσφαιρα.
Ακόμη χειρότερα δημιουργούνται καινούρια πιο επικίνδυνα. Όπως τη διοξίνη.
Η διοξίνη είναι η πιο τοξική ουσία κατασκευασμένη απ τον άνθρωπο γνωστή στην επιστήμη.
Και η καύση είναι η κύρια πηγή διοξίνης.
Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαμε να κόψουμε την πρώτη πηγή της πιο τοξικής ουσίας
απλώς σταματώντας να καίμε τα σκουπίδια. Θα μπορούσαμε να το κάνουμε σήμερα.
Μερικές εταιρείες δε θέλουν να ασχοληθούν και με το χτίσιμο ΧΥΤΑ και αποτεφρωτήρων στις ΗΠΑ,
κι έτσι εξάγουν και τα απορρίμματα. Και η ανακύκλωση; Βοηθάει;
Ναι. Η ανακύκλωση βοηθάει. Μειώνει τα σκουπίδια
και μειώνει και την αναγκαιότητα εξόρυξης νέων πρώτων υλών.
Ναι σίγουρα, όλοι θα έπρεπε να κάνουμε ανακύκλωση. Αλλά δε φτάνει.
Δε θα είναι ποτέ αρκετή. Για δύο λόγους.
Πρώτον, γιατί τα σκουπίδια από τα σπίτια μας είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου.
Σε καθένα οικιακό κάδο
αντιστοιχούν 70 κάδοι που παράχθηκαν πιο πίσω, στην παραγωγική διαδικασία.
Απλά για να φτιάξουν τα σκουπίδια που πετάξαμε σε αυτόν τον έναν κάδο.
Έτσι, ακόμα κι αν μπορούσαμε να ανακυκλώσουμε 100% των οικιακών απορριμμάτων
δε θα φτάναμε στη λύση του προβλήματος. Επίσης πολλά από τα σκουπίδια δε μπορούν να ανακυκλωθούν,
είτε γιατί περιέχουν πολλά τοξικά, ή γιατί σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να μη μπορούν να ανακυκλωθούν.
Όπως αυτές οι συσκευασίες χυμών με στρώματα αλουμινίου, χαρτιού και πλαστικού
όλα μαζί. Δε μπορείς με τίποτα να τα διαχωρίσεις για να τα ανακυκλώσεις.
Όπως βλέπετε, είναι ένα σύστημα σε κρίση. Καθ όλο το μήκος του σκοντάφτουμε σε περιορισμούς.
Με κλιματική αλλαγή και μείωση της ευτυχίας απλώς δεν μας κάνει.
Το καλό όμως με αυτό το διάχυτο πρόβλημα
είναι ότι σε πολλά σημεία γίνονται παρεμβάσεις.
’νθρωποι εδώ δουλεύουν για τη διάσωση των δασών, και εδώ για καθαρότερη παραγωγή.
’νθρωποι παλεύουν για εργασιακά δικαιώματα και δίκαιο εμπόριο,
για συνειδητή κατανάλωση και για το κλείσιμο ΧΥΤΑ και αποτεφρωτήρων.
Και, πιο σημαντικό, για να πάρουν την κυβέρνηση πάλι με το μέρος μας,
ώστε να είναι πραγματικά από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους.
Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά, αλλά τα πράγματα θα αρχίζουν να αλλάζουν
όταν δούμε τις διασυνδέσεις, όταν δούμε τη συνολική εικόνα.
Όταν οι άνθρωποι αυτού του συστήματος ενωθούν, μπορούμε να ανακτήσουμε και να μετασχηματίσουμε αυτό το γραμμικό σύστημα
σε κάτι νέο, ένα σύστημα που δε σπαταλά πόρους ή ανθρώπους.
Γιατί αυτό που στην πραγματικότητα πρέπει να ξεφορτωθούμε είναι αυτή η ξεπερασμένη νοοτροπία.
Υπάρχει μια νέα νοοτροπία και βασίζεται στην αειφορία και στη δικαιοφροσύνη:
Πράσινη Χημεία, «Zero Waste» (μηδέν απόβλητα), φιλικές προς το περιβάλλον παραγωγικές διαδικασίες,
Ανανεώσιμη Ενέργεια, δυναμικές και αυτοσυντηρούμενες τοπικές οικονομίες.
Ήδη συμβαίνει. Μερικοί όλα αυτά τα χαρακτηρίζουν μη ρεαλιστικά, ουτοπικά, ανέφικτα.
Εγώ όμως λέω ότι μη ρεαλιστικοί είναι αυτοί που θέλουν να συνεχίσουμε με το παλιό σύστημα.
Αυτοί ονειροπολούν.
Θυμηθείτε πως το παλιό σύστημα δε συνέβη απλώς. Δεν είναι σαν τη βαρύτητα που δεν αλλάζει.
’νθρωποι το κατασκεύασαν. ’νθρωποι είμαστε κι εμείς. Γι αυτό ας φτιάξουμε κάτι νέο.